De medicinale plant Echinacea purpurea kan helpen bij het voorkomen van infecties met respiratoire virussen. Gerandomiseerde klinische studies tonen aan dat Echinacea preventief werkt tegen infecties met endemische virussen en ook tegen infecties met SARS-CoV-2. Dr. med. Rainer Stange van Charité - Universitätsmedizin Berlijn, Duitsland en prof. Sebastian Johnston van Imperial College London lichten de onderzoeken toe.
Verkoudheid wordt onder meer veroorzaakt door endemische virussen. De medicinale plant Echinacea purpurea bevat krachtige antivirale bestanddelen die veel voorkomende respiratoire virussen kunnen inactiveren. Recent is hiervoor gedegen bewijs uit klinische studies gepubliceerd, zegt dr. med. Rainer Stange. Hij doet al jarenlang onderzoek naar het effect van Echinacea op virussen bij verkoudheid. "In een nieuwe review-studie [1]- gepubliceerd in februari 2022 - werden de beschikbare gerandomiseerde preventiestudies gewogen die keken naar het effect van Echinacea op coronavirusinfecties, met in totaal meer dan 1000 deelnemers. Twee studies werden uitgevoerd voor 2019, naar infecties met endemische coronavirusstammen, terwijl een studie werd uitgevoerd tijdens de COVID-19-pandemie."
Endemische virus-infecties
In een eerste gerandomiseerde, dubbelblinde placebogecontroleerde studie, kregen 755 volwassenen Echinacea purpurea in de vorm van Echinaforce®-extract of een placebo gedurende 4 maanden. Dit reduceerde de incidentie van endemische virusinfecties met 37% in de groep die Echinaforce® kreeg vergeleken met de groep die een placebo kreeg. De incidentie van infecties met envelopvirussen zou volgens de onderzoekers zelfs met 51% kunnen worden gereduceerd (p < 0,05) [2].
In een andere preventiestudie kregen kinderen van 4-12 jaar hetzelfde Echinacea-extract. In totaal deden meer dan 200 in principe gezonde kinderen mee, waarvan er 103 via randomisatie 3x 400 mg Echinacea-extract per dag kregen en 98 kinderen 3x 50 mg vitamine C per dag, de controlegroep. Kinderen die Echinacea kregen, hadden significant mildere symptomen - een reductie van 64,2% - wanneer ze een virusinfectie opliepen, dan de kinderen uit de controlegroep. De verklaring is vermoedelijk dat Echinacea de virale load significant verminderde - met 98,5% in nasofaryngale uitscheiding (p < 0,05) - wat een goede indicator is voor een antiviraal effect [3].
Labstudies
In 2020 ontdekten Zwitserse onderzoekers tijdens in vitro-studie dat de werking van Echinacea bij endemische coronavirussen sterk overeenkomt met de werking van Echinacea bij SARS-CoV-2, de veroorzaker van COVID-19 [4,5]. "Echinacea heeft een breed werkingsspectrum, tegen envelopvirussen. Het werkt eerder als immunomodulator dan als stimulator van het immuunsyteem", verklaart Stange. Het is daarom aannemelijk dat Echinacea ook preventief zou kunnen werken tegen infectie met SARS-CoV-2. Bevestiging van deze veronderstelling in een studie was nodig.
Effectiviteit tijdens Covid-19-pandemie
Die bevestiging kwam er vanuit de meest recente gerandomiseerde klinische studie, die werd uitgevoerd tijdens de COVID-19-pandemie in 2020/2021 en recent werd geaccepteerd voor publicatie in Frontiers in Pharmacology. Daarin werd gekeken of Echinacea ook preventief werkt tegen infecties met SARS-CoV-2. Deelnemers waren 120 volwassenen die via randomisatie óf Echinacea purpurea kregen óf geen behandeling gedurende een periode van 5 maanden. De onderzoekers verzamelden routinematig en bij symptomen samples van nasofaryngale uitscheiding en bloed en bepaalden de concentratie van respiratoire virussen, waaronder SARS-CoV-2. In de Echinacea-groep werden 5 SARS-CoV-2-infecties gedetecteerd en in de controlegroep 14 , wat overeenkomt met een daling van 64% (statistisch significant; p < 0,05). Ook reduceerde Echinacea de 'overall viral load' tijdens een acute infectie met meer dan 99% (p < 0,05) [6]. "Deze onderzoeken rapporteren klinische/virologische gegevens die wijzen op brede antivirale effecten van Echinacea purpurea tegen envelopvirussen, waaronder coronavirussen. Er zijn meer studies nodig, vooral voor SARS-CoV-2", zegt professor Johnston. "Echinacea lijkt veilig te zijn en het lijkt virale ziekten te voorkomen, dus de algehele risico-batenbalans lijkt positief"
Bijwerkingen
Echinacea kan zelden bijwerkingen veroorzaken, zegt dr. Roland Schoop, hoofd van de medische afdeling, A.Vogel AG, Zwitserland. "Er kunnen lichte maag-darmklachten optreden. En met mensen die allergisch zijn voor bepaalde componenten van de madeliefjesfamilie - zoals kamille of calendula - moet je voorzichtig zijn. Het heeft nauwelijks interacties met geneesmiddelen. Echinacea mag in principe niet worden gecombineerd met immunosuppressiva die bijvoorbeeld worden gebruikt bij mensen na een transplantatie. Verder kan iedereen het veilig gebruiken, ook kinderen: in klinische onderzoeken is aangetoond dat het net zo veilig is als placebo wanneer het gedurende 4 maanden dagelijks wordt gebruikt bij volwassenen en kinderen."
Endemische virussen
Een groot percentage van de gewone verkoudheidsgevallen bij volwassen wordt veroorzaakt door endemische coronavirussen en rhinovirussen, vooral in de winter en vroeg in de lente. Er zijn zeven coronavirussen die de mens kunnen infecteren: HCoV-229E, HCoV-OC43, HCoV-NL63, HKU1-n, SARS-CoV, MERS-CoV en SARS-CoV-2. De eerste vier genoemde coronavirussen zijn endemisch, wat betekent dat ze horen bij het standaard virusrepertoire in ons land. SARS-CoV en MERS-CoV zijn niet endemisch en het is binnen de wetenschap nog een punt van discussie of SARS-CoV-2, de oorzaak van COVID-19, uiteindelijk moet gaan worden beschouwd als een endemisch virus waarmee we zullen moeten leren leven.
Echinacea purpurea is traditioneel kruidengeneesmiddel
Echinacea purpurea behoort bij de traditionele kruidengeneesmiddelen, ook wel fytotherapeutica genoemd. Dit zijn geneesmiddelen die als actieve bestanddelen uitsluitend planten, delen van planten of plantenmaterialen of combinaties daarvan bevatten, in ruwe of bewerkte staat. Net als alle andere geneesmiddelen zijn fytotherapeutica registratieplichtig. Ze mogen dus alleen in de handel komen na registratie door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). Hierbij hanteert het CBG wettelijke toetsingscriteria voor kwaliteit, werkzaamheid en veiligheid. Een uitzondering bij het criterium 'werkzaamheid' geldt voor kruidengeneesmiddelen met een lange traditie in de Europese Unie: de zogenaamde traditionele kruidengeneesmiddelen. Hierbij berust de werkzaamheid niet zozeer op studieresultaten, maar vooral op langdurig gebruik en ervaring. Niettemin zijn er tot 30 klinische studies die de werkzaamheid van Echinacea purpurea onderzochten.
Echinacea purpurea (Echinaforce® in verschillende toedieningsvormen) is als traditioneel kruidengeneesmiddel geregistreerd bij het CBG voor toepassing bij 'onvoldoende weerstand, bij griep en verkoudheid'.
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met A.Vogel Zwitserland
Tekst: Marc de Leeuw
Literatuur
1 Nicolussi S, Ardjomand-Woelkart K, Stange R, Gancitano G, Klein P, Ogal M. Echinacea as a Potential Force against Coronavirus Infections? A Mini-Review of Randomized Controlled Trials in Adults and Children. Microorganisms. 2022; 10(2):211.
2 Jawad M, Schoop R, Suter A, Klein P, Eccles R. Safety and Efficacy Profile of Echinacea purpurea to Prevent Common Cold Episodes: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2012:841315. doi: 10.1155/2012/841315.
3 Ogal M, Johnston SL, Klein P, Schoop R. Echinacea reduces antibiotic usage in children through respiratory tract infection prevention: a randomized, blinded, controlled clinical trial. Eur J Med Res. 2021. Apr 8;26(1):33.
4 Pleschka S, Stein M, Schoop R, Hudson JB. Anti-viral properties and mode of action of standardized Echinacea purpurea extract against highly pathogenic avian influenza virus (H5N1, H7N7) and swine-origin H1N1 (S-OIV). Virology Journal 2009;6:197.
5 Signer J, Jonsdottir H, Abrich W, et al. In vitro virucidal activity of Echinaforce , an Echinacea purpurea preparation, against coronaviruses, including common cold coronavirus 229E and SARS-CoV-2. Virology Journal 2020;17:136.
6 Kolev E, Mircheva L, Edwards MR, et al. Echinacea purpurea for the Long-term Prevention of Viral Respiratory Tract Infections during COVID-19 Pandemic: A Randomized, Open, Controlled, Exploratory Clinical Study. Frontiers in Pharmacology: geaccepteerd voor publicatie.
7 Vimalanathan S, et al. Broad antiviral effects of Echinacea purpurea against SARS-CoV-2 variants of concern and potential mechanism of action. bioRxiv 2021.12.12.472255; doi: https://doi.org/10.1101/2021.12.12.472255